5 mei 2025 - Het is de olifant in de kamer waar niemand het op de beurs over heeft: de oorlog in Oekraïne. De wildste verhalen doen de ronde en bijna alle media doen mee aan het aanwakken van angst. Poetin zou op het punt staan om de Baltische Staten binnen te vallen, als we de media moeten geloven. Maar hoe serieus moeten we al die oorlogshitserij nemen?
Angstgegner
Media grossieren in het aanwakkeren van angst. Volgens FD zijn we al aan het vechten aan een tweede front in het noorden, bij Estland, Letland en Litouwen, en volgens de Telegraaf heeft Rusland zijn zinnen gezet op Navo-lidstaat Letland. Andere media melden dat volgens Zelenske Rusland 'iets' van plan is in Wit-Rusland, bij de grens met Oekraïne. Ofwel: uitspraken van politici en 'analisten' die wijzen op intensivering van de oorlog worden klakkeloos overgenomen, en worden niet kritisch tegen het licht gehouden. Het aantal berichtjes in de Telegraaf over die vreselijke Lavrov die met het gooien van nucleaire wapens dreigt is niet meer te tellen. Het is helaas het verdienmodel van media: slecht nieuws verkoopt; goed nieuws niet zo. De beurskoersen zullen instorten als Poetin de Baltische Staten binnenvalt, maar zal hij dat gaan doen?
Achterste benen
Persoonlijk denk ik van niet. Rusland loopt volgens mij al op zijn achterste benen in Oekraïne en zal niet de mankracht en het materieel hebben om de Baltische Staten binnen te vallen. Daarnaast is Poetin weliswaar kwaadaardig maar niet gek. De Baltische Staten zullen zich fel verdedigen, nog feller dan Oekraïne, en ze zullen daarbij de steun krijgen van de andere Europese landen. En het lijkt me waarschijnlijk dat de Verenigde Staten dan uiteindelijk ook zullen aansluiten. Trump zal dan ook bijdraaien en zijn pro-Poetin-koers laten varen. Het tegenhouden van de Russen zit nog steeds in de haarvaten van veel instituties in de Verenigde Staten en Trump zelf is waarschijnlijk ook veel meer pro-Westers dan zijn grote mond nu doet vermoeden. Rusland zal dat nooit gaan winnen en dat weet Poetin.
Tijd
OK, dat is een geruststelling. Geen tweede front. Wat nog niet wil zeggen dat we voorlopig van de oorlogsperikelen af zijn. Poetin is een volhouder en zal de veroverde gebieden in de Oekraïne waarschijnlijk nooit opgeven. Toch lijkt de tijd nu tegen hem in te werken. De economie lijdt steeds meer onder de sancties en de Russishe elite zal het oorlogsgedoe op een gegeven moment moe zijn. Europa is zich tot de tanden toe aan het bewapenen en het is waarschijnlijk dat Trump ook langzaamaan bij gaat draaien nu zijn grote vriend in het Kremlin niet doet wat hij wil.
De vraag is of Trump de oorlog in het verre Europa als een chefsache zal bijven zien. Zijn adviseurs willen dat hij het onderwerp laat rusten om zich op 'belangrijkere' thema's te gaan richten. En hij is uiteindelijk een zakenman, die deals wil sluiten die geld opleveren en het oplossen van de oorlog in Europa valt niet echt in deze categorie. Maar toch? Hij is eigenwijs en heeft een ego. Mogelijk dat hij het niet over zijn kant kan laten gaan om dit probleem onopgelost te laten. Poetin zal dit mogelijk ook vrezen.
Opties
Dus wat kan er allemaal gaan gebeuren de komende tijd als het gaat om dit conflict?
1) Rusland implodeert door de kosten van de oorlog, de schade aan de economie door de sancties en door algehele oorlogsmoeheid; waarna Poetin wordt afgezet en/of vermoord.
2) Poetin wordt vermoord zonder dat er een omwenteling plaatsvindt. Dan bestaat natuurlijk de kans dat de kring rondom hem de oorlog voortzet of zelfs gaat intensiveren
3) Poetin ziet dat de tijd tegen hem in aan het werken is en zal een uitweg zonder gezichtsverlies proberen te vinden. Hij kan bijvoorbeeld een opvolger aanwijzen en zich vrijwillig terugtrekken. Een bericht in de Telegraaf zondag lijkt daar op te wijzen. Hij zou in een TV-programma over zijn 25-jarig bewind hebben gezegd dat hij nadenkt over zijn opvolging en dat dit uiteindelijk een keuze van het volk zal zijn, wat dat dan ook betekent.
4) Poetin blijft in zijn zelfgegraven kuil zitten, kan zich niet zetten tot het tekenen van een akkoord met zijn vijanden, waarbij hij ongetwijfeld iets zal moeten opgeven, en blijft nog jaren aanmodderen in Oost-Oekraïne, terwijl de Oekraïne en Europa nog jaren blijven worstelen om te voorkomen dat Rusland verdere vorderingen maakt. Een soort loopgraven-oorlog dus, maar dan met drones. Hij wordt hierbij mogelijk aangemoedigd door zijn zogenaamde vrienden en hij ziet de opkomst van rechts-radicate partijen ook als steun in de rug.
5) Poetin vindt zich opnieuw uit en is toch bereid om over een verdrag na te denken; landen als Frankrijk, Duitsland en Groot-Brittannië stappen eveneens over hun eigen schaduw heen en laten de oorlogsretoriek achter zich. Het komt tot een verdrag.
6) Poetin gaat toch over tot een inval in de Baltische Staten of zelfs tot het inzetten van kernwapens.
Glazen bol
Wat zal het worden? Moeilijk te zeggen. Optie 4 is tamelijk realistisch. We blijven nog jaren voortmodderen. Optie 1 en 2 zijn iets voor de wat langere termijn. De wens is hier waarschijnlijk de vader van de gedachte. Optie 6 is niet realistisch. Over die inval in de Baltische Staten hebben we het gehad. En kernwapens? Ik weet het niet. Het lijkt me niet iets voor Poetin. Poetin is een KGB-agent, hij opereert het liefst in de luwte; hij doet het liefst stiekeme dingen. Met die kernwapens krijgt hij veel te veel schijnwerpers op zich. Slaat dat ergens op? Je kan zeggen dat het bomberderen van Oekraïnse steden ook tamelijk extrovert is, maar dit moet toch wel gezien worden als de grens qua extrovertie van Poetin.
Neem me serieus!
Weet je? Soms heb ik het idee dat het Poetin niet eens zozeer te doen is om die gebiedjes in de Oekraïne, die immers tamelijk marginaal zijn in vergelijking met het grote Russische rijk. Hij wil zich laten gelden; hij voelt zich niet serieus genomen. En hij gaat net zolang door tot hij wel serieus wordt genomen. Er wordt wel gezegd dat hij een soort nostalgie heeft naar het oude Sovjet-rijk. Misschien. Maar de wil om serieus genomen te willen worden lijkt belangrijker voor zijn capriolen. Als het klopt, dan is de benadering van Trump zo gek nog niet. Je kan alles van Trump zeggen maar hij neemt Poetin wel serieus. De leiders van Europese landen zijn daartoe echter niet meer in staat. Het lukt ze niet meer om uit hun oorlogszuchtige bubbel te komen.
Eigen schaduw
Het is een zelfversterkend mechanisme. Als je denkt dat Poetin Europa binnen gaat vallen, zie je allerlei signalen die dat bevestigen. Als je de nadruk legt op hoe vreselijk hij is, verlies je het vermogen om vergevingsgezind te zijn en concessies te gaan doen. En je wordt alleen maar bevestigd in je gelijk als je hem nog meer vreselijke dingen ziet doen. Vreselijke dingen van de Oekraïniers, zoals laatst de moord op een generaal, zie je niet meer. Als je alle verhalen van de media over de oorlogszuchtige plannen van Poetin 'tot je neemt', dan komt er een moment dat je daarin meegaat en je de wereld alleen nog maar vanuit dat perspectief kan zien. Poetin is de grote boosdoener en hem straffen is de enige juiste remedie. Ik zie het gevaar bij mezelf maar de meeste mensen zullen het narratief van de media en de politieke leiders overnemen. Dus optie 5 lijkt niet meer mogelijk.
Eervolle aftocht
Blijft over 3. Een eervolle aftocht. Het zou mooi zijn. Hij kiest eieren voor zijn geld, nu de tijd tegen hem in lijkt te werken. Het is een uitweg zonder dat hij zelf hoeft over te gaan tot het opgeven van de veroverde gebieden wat tot onoverbrugbare spagaten in zijn brein zou leiden.
Hij zou een voorbeeld aan Jeltsin kunnen nemen die vijfentwintig jaar geleden eigenhandig Poetin aan de macht bracht, en derhalve in hoge mate schuldig is aan alle ellende van vandaag. Vraag is wel wie dat dan moet zijn, degene die Poetin gaat opvolgen. Want zoals dat gaat bij alle autocratische dicators, maken ze alle potentiële kroonprinsen al bij voorbaat monddood om niet te zeggen: dood. Wellicht dat Poetin daarom aangaf dat het volk het maar moet uitmaken. Er is op dit moment niemand die hem kan opvolgen. Misschien kan hij eens verkiezingen uitschrijven waar hij zelf niet aan meedoet. Het is maar een idee.
Jurgen Sweegers